DEC estas iniciato de kroata esperantisto Josip Pleadin (http://eo.wikipedia.org/wiki/Josip_Pleadin). La celo de DEC estas kolekti, konservi, ordigi, valorigi kaj uzi materialojn en kaj pri Esperanto. La motivo de tiu entrepreno estas laŭeble preventi perdojn de la Esperanta kultura kaj historia heredaĵo. DEC nun funkcias kiel privata kolekto, sed laŭplane ĝi volus fariĝi oficiala kroata Esperanto-arkivo. Jam en 2008 Unuiĝo de Zagrebaj Esperantistoj subtenis kaj reklamis la ideon, kaj eĉ notis ĝin en sia laborplano por 2009. La posedanto, je la invito de la Estraro de Kroata Esperanto-Ligo, prezentis la ideon ankaŭ al la estraranoj komence de novembro 2009. Uzi la materialon de DEC, sub difinitaj kondiĉoj, rajtas ĉiu esperantisto aŭ neesperantisto surloke, aŭ uzante retan kontakton kun la posedanto. DEC situas en Đurđevac, (46°02´33´´ N, 17°04´18´´E ) je 120 kilometroj nordoriente de la kroatia ĉefurbo Zagrebo. La fina celo de DEC estas atingi la nivelon de regione aŭ ŝtate protektita kolekto, kaj tiel garantii sian konserviĝon en formo de publika Esperanto-kolekto disponebla al esperantistoj ankaŭ post forpaso de la nuna posedanto.
Vizitu la novan retpaĝaron de DEC: http://www.ipernity.com/doc/dokumenta.esperanto.centro/home/

La 15-an de aŭgusto DEC en Đurđevac pliriĉigis sian gazetkolekton. Tagon antaŭe el Triesto (Italio) al Rijeka (Kroatio) estis transportitaj skatoloj kun entute 1182 kajeroj de diversaj Esperanto-revuoj, kiujn al DEC decidis donaci Višnja Branković, kroatino vivanta en Triesto, estrino de la Esperanta firmao “Orbis Pictus”. Pri la donaco s-anino Branković informis la respondeculojn de DEC jam antaŭ kelkaj monatoj, sed la transporto al Kroatio okazis apenaŭ nun. La donacitan materialon nome de DEC transprenis Josip Pleadin, kiu transportis ĝin al Đurđevac. El la  ricevita materialo eĉ 521 kajeroj estis ĝis nun neposeditaj de DEC, kaj 661 kajeroj estas duoblaĵoj. Se ankaŭ vi posedas Esperantaĵojn por kiuj vi volas certigi bonan prizorgon, sekvu la ekzemplon de s-anino Branković! Aparte ni invitas eldonistojn, verkistojn, tradukistojn kaj redaktorojn, ke ili donacu al DEC po unu ekzempleron de siaj libroj aŭ gazetoj.  DEC serĉas ankaŭ seriozajn kolektantojn por interŝanĝo de gazetoj kaj libroj.

Dokumenta Esperanto-Centro en Đurđevac, kvankam ankoraŭ neoficiala institucio, volas atingi kiel eble plej rapide la nivelon de vasta uzebleco. Pro tio julie komenciĝis katalogado de la materialoj troviĝantaj en DEC. Kiel la unua ŝtupo estas katalogataj libroj, gazetoj, fotoj kaj dosieroj pri diversaj temoj. Temas pri ampleksega laboro, kies unuajn rezultojn ni prezentos en la rubriko “Dokumenta Esperanto-Centroj” de la portala Dosierujo http://zagreba-esperantisto.hr/index.php?option=com_remository&Itemid=11&func=select&id=3. Ĉiuj katalogoj estos libere elŝuteblaj. Preparata estas speciala regularo por uzado de la DEC-materialoj kaj servoj, kies celo estas malebligi detruadon kaj damaĝojn unuflanke, kaj aliflanke fari financan kaj materian bazon por plua evoluo. Por faciligi la elŝutadon kaj uzadon de la DEC-katalogoj, la katalogado estas farata per la programo Excel, kiun posedas preskaŭ ĉiuj komputiluzantoj. Ĝi estas facile uzebla, kaj permesas ordigon laŭ diversaj tabelrubrikoj. Per tio estos facile ekscii kion posedas DEC. Estas planata ankaŭ katalogado de aliaj, malpli grandaj privataj kolektoj en Kroatio, por precize scii kia materialo en ili troviĝas kaj kiamaniere ĝi uzeblas.

Ses bibliotekoj ricevis subvenciojn de Biblioteka Apogo Roma kaj Poul Thorsen je la suma valoro de 1250 eŭroj. La subvencioj estas donataj kiel libroj laŭ la dezirlistoj, kiujn la bibliotekoj sendis kun siaj petoj. Per decido de la estrarano de UEA pri kulturo Claude Nourmont kaj ĝenerala direktoro Osmo Buller estis subvenciitaj la librokolektoj de Srilanka Esperanto-Asocio (265 eŭroj), Unuiĝo de Zagrebaj Esperantistoj (Kroatio; 260 eŭroj), Centro Internacia de Esperanto (Madagaskaro; 200 eŭroj), Esperanto-klubo de Elec (Rusio; 190 eŭroj), Triesta Esperanto-Asocio (Italio; 175 eŭroj), kaj Esperanto-Biblioteko de Limogio kaj Okcitanio (Francio; 160 eŭroj). Unuiĝo de Zagrebaj Esperantistoj kandidatis por la subvencio favore al Dokumenta Esperanto-Centro (DEC).

Esperanto kiel socia kaj kultura fenomeno, dum la pasintaj 120 jaroj produktis amason da materialo, ĉefe papera, kiun oni devas konservi kaj zorge gardi, esplori kaj utiligi por bono de la Esperanto-komunumo. Tra la historio de Esperanto-movado aperadis jen kaj jen organizaĵoj aŭ unuopuloj kiuj komprenis gravecon de la prizorgo de tia materialo, sed okazadis ankaŭ gravaj perdoj. Fortaj Esperanto-movadoj en iuj landoj sukcesis fari grandajn, socie prizorgitajn kolektojn. Aliloke temas pri gravaj privataj kolektoj. Ambaŭ havas la saman celon, sed ofte iliaj sortoj diferencas. Bedaŭrindas la fakto, ke la Esperanto-Movado ne disponas pri multaj profesiaj historiistoj kaj bibliotekistoj, kiuj scipovus ordigi, katalogi kaj utiligi la tiamaniere kolektitan materialon. Aliflanke, la amatoraj prizorgantoj ofte ne estas sufiĉe kompetentaj kaj stimulitaj de la komunumo mem.